Một bậc thầy giỏi, nếu chỉ có những kiến thức uyên thâm thì chưa đủ. Người ấy còn phải có “nghệ thuật truyền đạt”, đúng hơn “nghệ thuật gặp gỡ”.
I. KHÁI NIỆM GẶP GỠ & ĐỐI THOẠI
Gặp gỡ là nghệ thuật “hòa hợp với người khác”
Theo tài liệu Canh tân Giáo lý của Hội đồng Giám mục Ý, gặp gỡ là nghệ thuật “hòa điệu với người khác” (RdC 170b) để cùng nhau lớn lên, cùng nhau thực hiện một hành trình, cùng nhau tái tạo một kinh nghiệm tôn giáo sống động, cho đến khi cả hai được lớn lên.
Để được như vậy giáo lý viên cần có: (1) “khả năng hướng dẫn người khác lãnh hội, nội tâm hóa và sự diễn tả sứ điệp Kitô giáo” (RdC 169), (2) “biết chuẩn bị trong suy tư và cầu nguyện những giả thuyết (hypothesis) về việc dạy học” (RdC 181), và (3) “sử dụng cách khôn ngoan kỹ thuật giảng dạy thích hợp” (RdC 170c).
Có thể nói thành công hay thất bại của gặp gỡ trong giáo lý tùy thuộc lý luận dạy học được sử dụng như thế nào. Do đó, giáo lý viên hay linh hoạt viên giáo lý, ngoài những kiến thức về thần học và giáo lý, còn phải biết sử dụng kỹ thuật dạy học để thực hiện một cuộc gặp gỡ và đối thoại trong giáo lý.
Chẳng có tài liệu và đồ dùng giảng dạy nào đương nhiên phù hợp với mọi giáo lý viên hay linh hoạt viên giáo lý, với mọi tham dự viên cũng như mọi cuộc gặp gỡ. Là “trung gian” giữa nội dung giảng dạy và nhu cầu tâm lý của tham dự viên, giáo lý viên phải suy nghĩ, điều chỉnh, đổi mới và sáng tạo nhằm thích nghi tài liệu với thực tế tâm lý của tham dự viên, đòi hỏi của từng nhóm, từng tham dự viên.
Giáo lý viên không thể nói: “sách giáo lý viết như thế này, nên không thể làm khác được”; hoặc “sách tiến hành theo cách này, nên phải theo tiến trình đó”. Không có tiến trình nào là hợp lý nếu tách khỏi thực tại hoặc xa rời tiến trình tâm lý; làm như vậy chỉ lãng phí thời gian và sức lực; hoặc bỏ lỡ cơ hội và làm cho cuộc gặp gỡ trở nên trống rỗng thay vì làm cho nó sống động.
Giáo lý viên phải để một mắt vào sách giáo lý và mắt kia vào những đòi hỏi tâm lý của tham dự viên, bởi vì tinh thần chỉ có thể tăng trưởng khi vấn đề được giải quyết từ bên trong. Giáo lý viên phải tìm hiểu tham dự viên và thế giới của họ để chuẩn bị cho gặp gỡ.
Đối thoại có nghĩa là “trao đổi”, là “cho và nhận”.
Đối thoại phát xuất từ đòi hỏi cơ bản của con người, đó là việc mở ra với người khác để “cho” và để “nhận”. Thật vậy, mỗi người có giá trị riêng và xứng đáng được tôn trọng với những gì họ có như khả năng nhận thức, phân tích, phán đoán, liên lạc và đề xuất; mỗi người có quyền được người khác lắng nghe và lắng nghe người khác qua việc đóng góp những suy tư và hoạt động của mình đồng thời nhận lại và những suy tư và hoạt động của người khác, để cùng nhau tìm kiếm và nghiên cứu chân lý.
Tìm kiếm và nghiên cứu là hoạt động tìm hiểu những thực tại như con người, sự việc, ý tưởng, vấn đề, hiện tượng tôn giáo… nhằm sống tốt hơn trên phương diện cá nhân cũng như xã hội. Ở đây, chúng ta muốn nói đến việc tìm kiếm sự hiểu biết và kinh nghiệm về những gì được gọi là thực tại tôn giáo, thực tại mà chúng ta tiếp cận trực tiếp hoặc gián tiếp để tạo ra những kinh nghiệm tôn giáomới.
Cuộc tìm kiếm này phải được linh hoạt viên giáo lý và tham dự viên cùng quan tâm thực hiện; cả hai đều phải quan tâm thực hiện cuộc tìm kiếm này, vì không thể có gặp gỡ khi cả hai bên không có cùng một quan tâm. Giáo lý viên và tham dự viên phải có chung mối quan tâm là tìm hiểu thực tại để sống tốt hơn trên phương diện cá nhân cũng như xã hội, bằng không sẽ không có gặp gỡ hoặc gặp gỡ trở nên trống rỗng.
Tất cả là gặp gỡ và đối thoại
Giáo lýkhông chỉ là giảng dạy nhưng trước hết và trên hết là gặp gỡ và đối thoại. Trong gặp gỡ và đối thoại, không còn tồn tại người dạy và người học nhưng người dạy cũng là người học, và ngược lại. Cả hai trở thành chủ thể trong tiến trình tăng trưởng và trong tiến trình này, quyền lực không còn giá trị nữa. Để thi hành quyền lực, cần thi hành với sự tự do chứ không phải kiểm soát. (x. Freire P., La pedagogia degli oppressi, Mondatori, Milano 1974, 94).
Là gặp gỡ và đối thoại, giáo lýkhông giới hạn trong khuôn khổ của một lớp học, vì gặp gỡ và đối thoại phải được tiếp tục thực hiện trong những giờ giải lao, ở ngoài đường, ở quán nước, trong cộng đoàn giáo xứ, trong những hoạt động ngoài phạm vi lớp học, trong những hình thức hoạt động của các phong trào, hiệp hội, ở nông thôn, ngoại ô hay thành phố.
Tắt một lời, đây là cuộc gặp gỡ và đối thoại toàn diện với cả con người của tham dự viên, gặp gỡ và đối thoại với từng hoặc với tất cả tham dự viên, vào bất cứ lúc nào có thể trong cuộc sống.
II. CÁCH THỰC HIỆN MỘT CUỘC GẶP GỠ VÀ ĐỐI THOẠI
Điều kiện cần thiết cho gặp gỡ và đối thoại
Để thực hiện cuộc gặp gỡ & đối thoại này, trước hết giáo lý viên phải loại bỏ ý tưởng dạy giáo lý là “dạy bổn” và học giáo lý là “nhớ và thuộc lòng” những câu hỏi-thưa dọn sẵn (đây chỉ là một trong các bước của lộ trình giáo lý); kế đến, giúp tham dự viên chủ động trong việc học (thay vì tiếp nhận cách thụ động những gì giáo lý viên dạy); sau hết, gặp gỡ và đối thoại với tham dự viên để cùng nhau tìm hiểu một vấn đề tôn giáo hay cùng nhau khám phá để có được một kinh nghiệm tôn giáo mới.
Cấu trúc một buổi gặp gỡ-đối thoại
1. Cầu nguyện
Mỗi cuộc gặp gỡ phải khởi đầu và kết thúc bằng cầu nguyện. Có nhiều cách cầu nguyện khác nhau: truyền thống, sáng tạo, bài hát, cử điệu…mà sách giáo lý đề nghị.
2. Nhắc lại cuộcgặp gỡ trước và chuẩn bị cho gặp gỡ này
Để có sự liên kết với lần gặp gỡ trước, giáo lý viên có thể nhắc lại sơ qua nội dung của cuộc gặp gỡ trước. Glv hỏi các em: “Điều gì chúng ta đã nói, đã đọc, đã viết, đã đề nghị…trong lần gặp gỡ trước? Các em đã thực hành quyế tâm thế nào? Các em có kể cho cha mẹ nghe về buổi gặp gỡ giáo lý không? Đâu là những đoạn các em ghi nhớ? Những khuôn mặt nào làm các em nhớ? Các em đã làm gì tốt hơn trong cuộc sống? Chúa Nhật trước các em đã làm gì? Các em có cầu nguyện không? Các em có làm những việc tốt không? Các em có nhớ điều mà chúng ta đã thực hiện trong lần gặp gỡ trước không (vẽ hình, dán tranh, hình chụp, múa cử điệu, làm poster…)? Điều gì gây ấn tượng cho các em nhất?
3. Dẫn vào cuộc gặp gỡ mới
Sự quan tâm và tham gia của tham dự viên được kích thích bằng một câu, một đoạn văn, một hình ảnh, đặc biệt bằng một kinh nghiệm sống.
4.Nghe và hiểu lời Chúa
Mỗi cuộc gặp gỡ đều ứng với một nội dung để học hỏi và kiểm điểm đời sống, nhờ đọc và hiểu Lời Chúa. Giáo lý viên đối thoại với tham dự viên để giúp họ khảo sát bản văn Lời Chúa và khám phá sứ điệp của Lời Chúa. Giáo lý viên cần nắm vững cách kể chuyện và đặt câu hỏi.
5.Nội tâm hóa và đáp trả Lời Chúa
Đây là thời điểm thích hợp nhất để tham dự viên trở thành chủ thể của buổi gặp gỡ. Mỗi tham dự viên đón nhận và đáp trả lời Chúa mời gọi cách khác nhau. Tham dự viên được mời gọi diễn tả lại những gì đã diễn ra trong tâm hồn qua một hình vẽ hay một màn kịch, một bài hát hay một cử điệu, một vần thơ hay một lời nguyện… Chẳng hạn, giáo lý viên có thể gợi ý:
• Em hãy diễn tả bằng hình vẽ điều đánh động em nhất trong buổi gặp gỡ và chú thích một câu phù hợp với hình vẽ.
• Em hãy lấy lại một hình vẽ trong sách giáo lý mà em thích rồi diễn tả lại theo cách của em. Chú thích hình vẽ bằng một câu.
• Em hãy viết một đoạn tóm lược hoặc một lời cầu nguyện ngắn.
• Chúng ta cùng sáng tác một màn kịch, một bài hát, một video clip…
• Chúng ta tổ chức một cuộc triển lãm hay một buổi đọc văn thơ cho cha mẹ tham dự.
• Chúng ta có thể hỏi cha mẹ điều gì về Chúa, về Giáo Hội…
Việc đáp trả không chỉ dừng lại ở cảm nghĩ, nhưng còn được thực hiện qua một số việc cụ thể được gợi hứng bởi chứng từ hay gương sáng của những người trong cộng đoàn. Giáo lý viên đề nghị một số việc để các em tự do chọn lựa.
6.Củng cố và ghi nhớ
Mỗi hoạt động giáo lý phải bồi dưỡng nhận thức, tâm tình và thái độ của các tham dự viên. Không làm được điều này, buổi gặp gỡ gần như thất bại. Vì thế, phải có bước “củng cố” lại ý chính của buổi gặp gỡ.
Nhiều người không muốn nhắc đến việc “ghi nhớ” trong giáo lý, nhưng chắc chắn không thể “bỏ hoàn toàn việc ghi nhớ này trong khi dạy giáo lý”.
“Việc ghi nhớ những lời nói chính xác của CGS, những đoạn Kinh Thánh quan trọng, mười giới răn, những hình thức tuyên xưng đức tin, những bản văn phụng vụ, những kinh nguyện căn bản, những khái niệm then chốt của giáo huấn…là một thực tại cần thiết. Những hoa trái của đức tin và lòng đạo…không nảy nở trong những vùng sa mạc của một khoa giáo lý mà không dùng đến trí nhớ. Điều thiết yếu là những bản văn ghi nhớ phải được nội tâm hóa và dần dần được hiểu tường tận, để trở nên nguồn sống cho mỗi kitô hữu cũng như cho cả cộng đoàn” (DGL 55).
Trên thực tế, các sách giáo lý cổ điển cống hiến những câu hỏi và những câu trả lời ở cuối mỗi chương. Bổn phận của mỗi giáo lý viên là giải thích những câu trả lời đó sao cho phù hợp với các em và giúp các em học, không chỉ là ghi nhớ trong trí mà là như “nguồn sống cho mỗi kitô hữu cũng như cho cả cộng đoàn”, như ĐTC Gioan Phaolô II đã khẳng định.
7.Cầu nguyện kết thúc
Kết thúc buổi gặp gỡ luôn nhắm đến việc lượng giá buổi gặp gỡ; cơ hội để tham dự viên nhìn lại buổi gặp gỡ, khám phá ơn Chúa ban và dâng lời tạ ơn.
8.Đối thoại với phụ huynh
Phụ huynh là những giáo lý viên đầu tiên của con cái mình qua lời nói và việc làm. Họ ảnh hưởng sâu đậm trên đời sống đức tin của con cái. Rất tiếc, sự tham gia của phụ huynh vào việc dạy giáo lý chưa được tốt, vì thế cần đối thoại ít là từ xa, để giúp các phụ huynh nhận thức lại vai trò quan trọng và không thể thay thế của mình trong việc giáo dục đức tin cho con cái. Việc lãnh nhận bí tích của con cái luôn là một cơ hội tốt nhất cho sự đối thoại này. Giáo lý viên cần kết hợp cụ thể, thường xuyên và hấp dẫn với phụ huynh.
KẾT LUẬN
Chúng tôi đã trình bày “khung hướng dẫn” cho một buổi dạy giáo lý với hình thức gặp gỡ và đối thoại; tuy nhiên không nên áp dụng một cách cứng nhắc, mà cần điều chỉnh lại sao cho phù hợp với những đòi hỏi và những tình huống khác nhau mà giáo lý viên cũng như tham dự viên cùng tìm kiếm.
Nguyên bản Catechisti oggi. Note di catechetica, psicopedagogia e didattica per la pastorale dell’eta’ evolutiva (Giáo lý viên ngày nay. Những đặc tính của giáo lý, tâm lý sư phạm và dạy học đối với mục vụ cho lứa tuổi phát triển) của G. CIONCHI, Elledici, TO, 1999, 149-158.
Md Phạm Thúy chuyển ngữ từ tiếng Ý
Nguon: http://giaolyductin.org/newsview/vn/225/GAP-GO-&-DOI-THOAI—-MOT-HINH-THUC-SU-PHAM-MOI.html
Filed under: 1. SƯ PHẠM GL, B. GIÁO LÝ, C. SINH HOẠT GL, I. ĐÀO TẠO GIÁO LÝ VIÊN, IV. CHIA SẺ VỚI GLV | Leave a comment »
HÀNH TRANG GIÁO LÝ VIÊN 